- Εβραίους, επιστολή προς-
- Μία από τις επιστολές του Αποστόλου Παύλου, γραμμένη σε εξαιρετικά γλαφυρό ύφος. Εξαιτίας της ιδιομορφίας της ως προς το περιεχόμενο, τη μορφή και τη γλώσσα, αμφισβητήθηκε η προέλευσή της καθώς και ο χρόνος της συγγραφής της. Παρ’ όλα αυτά, η Ανατ. Ορθόδοξη Εκκλησία από πολύ νωρίς ήδη τη θεώρησε κείμενο του Αποστόλου Παύλου, εξαιτίας της μεγάλης συγγένειας της διδασκαλίας της με τη διδασκαλία των άλλων επιστολών του· η δε Δυτ. Καθολική Εκκλησία τον αναγνώρισε επίσης ως συγγραφέα της γύρω στον 4ο αι. Η επίδραση της παράδοσης της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας, που περιεχόταν σε αυτή την επιστολή, στον ιερό Αυγουστίνο είχε ως αποτέλεσμα την είσοδό της από τότε στον κανόνα της Δυτικής. Ο επιστολικός χαρακτήρας της ε.π.Ε. άρχισε να αμφισβητείται και πάλι την εποχή της Μεταρρύθμισης και αποτέλεσε αντικείμενο μελέτης των ερευνητών για τους εξής λόγους: πρώτον, για την έλλειψη προλόγου στην αρχή του κειμένου της· δεύτερον, για την πληθώρα των όσων αναφέρονται για πρώτη φορά και δεν επαναλαμβάνονται στις άλλες επιστολές· και τρίτον, για το ασύγκριτο λογοτεχνικό ύφος της. Παρ’ όλα αυτά, δεν δόθηκε ικανοποιητική λύση στο πρόβλημα. Η έλλειψη πληροφοριών τόσο από το ίδιο το κείμενο όσο και από την ιστορική παράδοση, αλλά και το καθαρά δογματικό της περιεχόμενο, δεν αφήνουν περιθώρια για τον προσδιορισμό του συγγραφέα, των παραληπτών, του χρόνου συγγραφής και άλλων καθοριστικών στοιχείων της επιστολής. Το πιο πιθανό πάντως είναι ότι γράφτηκε περίπου το 63 μ.Χ. στη Ρώμη και απευθύνεται στους Ιουδαίους της Παλαιστίνης, οι οποίοι, αν και ασπάστηκαν τον χριστιανισμό, διατηρούσαν πολλές συνήθειες της προηγούμενης θρησκείας τους. Το περιεχόμενο της επιστολής διαιρείται στα εξής μέρη: 1) Κεφ. α’ 1 - δ’ 13, όπου προβάλλεται η υπεροχή της χριστιανικής αποκάλυψης σε σχέση με τις αποκαλύψεις της Παλαιάς Διάθήκης, 2) Κεφ. δ’ 14 - ι’ 18, όπου οι χριστιανικές αξίες, αφού συγκριθούν με τις ιουδαϊκές, αποδεικνύονται ασύγκριτες, τέλειες και υπερκόσμιες, 3) Κεφ. ι’ 19 - ιγ’ 17, όπου οι αναγνώστες προτρέπονται να συμμορφωθούν με τις χριστιανικές συνήθειες και 4) Κεφ. ιγ’ 18 - 25, όπου παρέχονται πληροφορίες για τις πνευματικές σχέσεις του συγγραφέα και των αναγνωστών, τους οποίους αυτός ασπάζεται και ευλογεί. Όσοι αμφισβητούσαν το γεγονός ότι η ε.π.Ε. είχε γραφτεί από τον Απόστολο Παύλο είχαν αποδώσει τη συγγραφή της ανάμεσα σε άλλους και στον Λουκά, τον Κλήμεντα της Ρώμης, τον Βαρνάβα κ.ά., ενώ ο Ωριγένης υποστήριζε ότι πρόκειται για ιδέες του Παύλου διατυπωμένες εγγράφως από μερικούς μαθητές του. Η άποψη αυτή έχει πολλούς φανατικούς υποστηρικτές στη δυτική Ευρώπη, κυρίως μεταξύ των Γερμανών ιστορικών και θεολόγων.
Dictionary of Greek. 2013.